ไมโคพลาสมา คืออะไร ก่อให้เกิดการเจ็บป่วยอะไรได้บ้าง

ไมโคพลาสมา คืออะไร ก่อให้เกิดการเจ็บป่วยอะไรได้บ้าง

เชื้อไมโคพลาสมา (mycoplasma pneumoniae) เป็นเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่อยู่ในธรรมชาติและสามารถติดจากคนสู่คน การติดเชื้อแบคทีเรียชนิดนี้ก่อให้เกิดอาการทางระบบทางเดินหายใจ เช่น อาการไข้ ไอ เจ็บคอ ปอดบวม หลอดลมอักเสบ และยังเป็นสาเหตุของการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ ทั้งทางสมองและหัวใจ ที่รุนแรงถึงขึ้นเสียชีวิตได้

คนไทยอาจจะเคยได้ยินชื่อเชื้อชนิดนี้เมื่อไม่กี่ปีก่อน จากข่าวการป่วยด้วยอาการปอดอักเสบ ไข้หวัดในกลุ่มเด็ก และการระบาดในค่ายทหารที่ จ.อุตรดิตถ์ เมื่อกว่า 10 ปีก่อน

รู้จัก เชื้อไมโคพลาสมา ที่ก่อโรคคล้ายหวัด ปอดอักเสบ
คำอธิบายจาก นพ. ธเนศ แก่นสาร ภาควิชาเวชศาสตร์ครอบครัว คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ที่ให้ความรู้ไว้ในรายการ พบหมอรามา ระบุว่า ไมโคพลาสมา เป็นเชื้อแบคทีเรียตัวหนึ่งที่อยู่ในตามธรรมชาติ แต่สามารถติดจากคนสู่คนได้

เชื้อชนิดนี้ทำให้เกิดโรคทางเดินหายใจ ไม่ว่าจะเป็นทางเดินหายใจส่วนบน เช่น เป็นหวัด ไอ น้ำมูก เจ็บคอ ปวดศีรษะ ไข้ต่ำ ๆ และส่วนล่างคือ อาการเกี่ยวกับปอด  "ในบางคนโดยเฉพาะเด็กหากติดเชื้อดังกล่าว อาจเกิดภาวะลงไปที่ปอดทำให้เป็นปอดอักเสบ ปอดบวม ปอดติดเชื้อ"

การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจเหมือนการติดหวัด หายใจสูดเอาละอองของเชื้อผ่านการไอ จาม สามารถติดได้ทุกที่ เพราะเป็นการติดจากคนสู่คน โดยเฉพาะในบริเวณที่แคบ สถานที่ปิด สถานที่ที่มีผู้คนแออัด

นพ. ธเนศ กล่าวว่า อาการของการติดเชื้อจะเป็นลักษณะอาการของการโรคไข้หวัด ไม่ว่าจะเป็นไอ จาม มีน้ำมูก มีไข้ ปวดศีรษะ เด็กบางคนเป็นแล้วไม่หาย เนื่องจากเป็นเพราะว่า มีอาการปอดอักเสบติดเชื้อด้วย ทำให้ต้องรักษาตัวในโรงพยาบาลนานหลายวัน

การตรวจเชื้อ ใช้วิธีเก็บตัวอย่างที่ลำคอ เพื่อนำไปตรวจว่ามีดีเอ็นเอของเชื้อหรือไม่ นั่นคือต้องหาตัวเชื้อให้ได้ การเจาะเลือดทำได้เช่นกัน แต่ไม่แม่นยำเท่า และวิธีการเจาะภูมิคุ้มกันหลังจากหายแล้วเพื่อยืนยันการตรวจวินิจฉัย

"วิธีการตรวจยืนยันค่อนข้างยาก ส่วนใหญ่จะรักษาไปก่อน แล้วจึงตรวจวินิจฉัยยืนยันว่าใช่การติดเชื้อจากแบคทีเรียชนิดนี้หรือไม่”

ความรุนแรงมีรายงานถึงขึ้นเสียชีวิต แต่เกิดน้อย เพราะส่วนใหญ่แล้ว ในผู้ป่วยเด็ก หากรุนแรงจะมีไข้สูง เป็นปอดอักเสบ หายใจเร็ว เนื่องจากมีการติดเชื้อที่ปอดและมีเสมหะมาก

เคยระบาดในทหารเกณฑ์ที่ จ.อุตรดิตถ์ เมื่อปี 2555
เดือน มิ.ย. 2555 โรงพยาบาลค่ายพิชัยดาบหัก จ.อุตรดิตถ์ ติดป้าย "ปิดเขตกักกันโรค เปิดวันที่ 5 มิถุนายน" บริเวณประตูหน้าโรงพยาบาล เนื่องจากทหารเกณฑ์ผลัด 1 สังกัดกองพันทหารม้าที่ 7 (จ. อุตรดิตถ์) กรมทหารม้าที่ 2 (จ. เพชรบูรณ์) กองทัพภาคที่ 3 (จ. พิษณุโลก) เกิดอาการป่วยหัวใจเต้นเร็ว ปอดอักเสบ คล้ายโรคไข้หวัด แต่อาการรุนแรงกว่า และเกิดการแพร่ระบาดในกลุ่มทหารเกณฑ์

นพ. พรเทพ ศิริวนารังสรรค์ อธิบดีกรมควบคุมโรค ในขณะนั้น เปิดเผยผลการตรวจสอบร่วมกับกรมแพทย์ทหารบก พบว่าเชื้อดังกล่าว เป็นเชื้อกึ่งไวรัสกึ่งแบคทีเรีย เรียกว่า ไมโคพลาสมา ซึ่งเป็นเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคไข้หวัดร่วมกับอาการปอดอักเสบปอดบวม ซึ่งอาการจะรุนแรงมากกว่าไข้หวัดทั่วไป

นพ. พรเทพ กล่าวว่า จากการสอบสวนโรคในกลุ่มทหารและครูฝึก 140 ราย พบว่ามีผู้ป่วยที่มีอาการไข้หวัด 96 ราย ซึ่งเป็นทหารเกณฑ์ทั้งหมด ภายหลังมีทหารเกณฑ์ 1 ราย ที่คาดว่าติดเชื้อมาจากชุมชนหรือบ้าน โดยเชื้อชนิดนี้ จัดเป็นกลุ่มที่ก่อเชื้อปอดบวมทั่วไป ไม่ใช่เชื้อใหม่

ในจำนวนนี้มี 15 รายที่อาการรุนแรง ต้องเข้ารักษาตัวที่โรงพยาบาลค่ายพิชัยดาบหัก แบ่งเป็นผู้ป่วยที่มีภาวะปอดบวม 10 ราย และปอดอักเสบอีก 5 ราย นอกนั้นเป็นไข้หวัด มีน้ำมูกไหล ไอ ไม่มีรายงานผู้เสียชีวิต

พบอาการแทรกซ้อนที่อวัยวะอื่นได้ ในไทยเคยมีผู้ป่วยเด็กเกิดอาการหัวใจช็อค 
วารสารการแพทย์ "จุฬาลงกรณ์เวชสาร" เคยตีพิมพ์รายงานผู้ป่วยจากภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทย์ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยว่า มีรายงานผู้ป่วยเด็ก 1 ราย ที่เกิดภาวะหัวใจช็อค จากการติดเชื้อไมโคพลาสมา นิวโมเนีย

รายงานจาก นพ. ไพโรจน์ โชติวิทยธารากร พร้อมคณะ ที่ตีพิมพ์เมื่อปี 2531 ระบุว่า นอกจากอาการทางระบบทางเดินหายใจแล้ว เชื้อไมโคพลาสมา ยังทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ เช่น โรคที่เกิดจากการอักเสบแบบเฉียบพลันทางผิวหนัง (erythema multiforme) เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ประสาทส่วนปลายอักเสบ ภาวะซีดจากเม็ดโลหิตแดงแตก ตับอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ส่วนภาวะหัวใจช็อค พบได้น้อยมาก

ผู้ป่วยเป็นเด็กชายไทยอายุ 14 ปี เข้ารับการรักษาในภาควิชากุมารเวชศาสตร์ รพ. จุฬาฯ ด้วยอาการไข้ ไอ และหายใจหอบ ในวันที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล โดยมีประวัติของการไอแห้ง ๆ อาเจียน และปวดบริเวณน่องทั้งสองข้าง เป็นมา 4 วันก่อนมาโรงพยาบาล อดีตผู้ป่วยเป็นเด็กที่แข็งแรงดีมาตลอด และไม่มีประวัติของโรคหัวใจมาก่อน

รายงานระบุด้วยว่า ผู้ป่วยรายนี้เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลด้วยอาการภาวะช็อคจากเหตุหัวใจ (cardiogenic shock) ร่วมกับการตรวจพบว่ามี โรคลิ้นหัวใจไมตรัลรั่ว (mitral insufficiency) เป็นอาการนำ จากการตรวจหาแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสชนิดต่าง ๆ ภายหลังการรักษา พบไตเตอร์ของเชื้อไมโครพลาสมาระดับสูงและมีการเพิ่มขึ้นมากกว่า 4 เท่าเมื่อเจาะเลือดภายหลัง 2 สัปดาห์ จึงทำให้สามารถวินิจฉัยว่าเป็นการติดเชื้อไมโคพลาสมาได้ ซึ่งเข้ากับรายงานของผู้อื่น

แพทย์วินิจฉัยด้วยว่า ภาวะลิ้นหัวใจไมตรัลรั่ว น่าจะมีสาเหตุเกิดจากการผิดปกติของกล้ามเนื้อยึดลิ้นหัวใจ (papillary muscle dysfunction) จากกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ และเป็นสาเหตุของการเกิดอาการหัวใจช็อค แต่ไม่ทราบแน่ชัดถึงพยาธิสภาพกำเนิดของหัวใจอักเสบ เชื่อว่าเกิดจากการที่เชื้อไมโคพลาสมาทำลายกล้ามเนื้อหัวใจโดยตรงหรืออาจเกิดจากกลวิธีทางอิมมูน

รายงานผู้ป่วยฉบับดังกล่าวจากแพทย์โรคหัวใจเด็ก บอกด้วยว่า ในผู้ป่วยที่มีอาการหัวใจวายเฉียบพลันร่วมกับโรคลิ้นหัวใจไมตรัลรั่ว จำเป็นต้องคิดหาสาเหตุจากการติดเชื้อไมโคพลาสมา นิวโมเนีย นอกเหนือจากไข้รูห์มาติก กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบจากเชื้อไวรัส และการติดเชื้อที่ลิ้นหัวใจ

ภาวะหัวใจอักเสบจากการติดเชื้อไมโคพลาสมารุนแรงถึงชีวิตหรือไม่
เอกสารวิชาการชิ้นนี้เมื่อปี 2531 ระบุภาวะหัวใจอักเสบ เป็นภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญในผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อไมโคพลาสมา สามารถพบได้ 2.4-8.5% ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีอายุมากกว่า 20 ปี แต่ก็มีรายงานพบในเด็กอายุต่ำกว่า 1 ปี

ขณะที่ประมาณ 70% ของผู้ป่วยเหล่านี้จะมีอาการติดเชื้อที่ระบบทางเดินหายใจนำมาก่อน 11 วัน และผู้ป่วย 30% จะมีอาการหัวใจอักเสบภายในหนึ่งสัปดาห์ บางรายมีอาการปวดกล้ามเนื้อมาก่อน

นอกจากนี้ การพยากรณ์โรคของผู้ป่วยพบว่าค่อนข้างดีและมักหายเป็นปกติ แต่บางรายยังคงมีภาวะหัวใจล้มเหลวเรื้อรัง หรือกล้ามเนื้อหัวใจตาย และในบางรายมีอาการรุนแรงถึงเสียชีวิต แต่พบเป็นส่วนน้อย

ที่มา: